Nie ulega wątpliwości, że ostatnie lata to trudny czas dla światowych rynków, w tym także Polski. Ekonomiści z różnych środowisk twierdzą, że w 2022 roku wchodzimy w fazę cyklu gospodarczego określaną jako recesja. Jaki jest wzrost gospodarczy Polski na przestrzeni lat?
Wzrost gospodarczy
Na czym polega wzrost gospodarczy? Rozumie się przez to taką fazę cyklu koniunkturalnego, w którym – z punktu widzenia całej gospodarki krajowej – mają miejsce pozytywne zmiany. Do zjawisk typowych dla wzrostu gospodarczego zaliczamy na przykład:
- spadek bezrobocia,
- szybki wzrost produktu krajowego brutto,
- inflację utrzymującą się na rozsądnym poziomie (tzn. w granicach bezpośredniego celu inflacyjnego),
- stabilizację kursu walutowego.
Generalnie, wzrost gospodarczy to stan pożądany przez ekonomistów. Jest tak, ponieważ rozwojowi ekonomicznemu towarzyszy zazwyczaj stabilność oraz dogodne warunki dla rozwoju działalności gospodarczej.
Recesja – co to takiego jest?
Wyżej została przytoczona ogólna definicja wzrostu gospodarczego. Przeciwieństwem takiego stanu rzeczy jest recesja. Recesja (czasem określana także jako spowolnienie gospodarcze) oznacza znaczny spadek aktywności w całej gospodarce, trwający dłużej niż kilka miesięcy. Zjawisko to jest widoczne nie tylko w produkcji przemysłowej, ale także w zatrudnieniu, poziomie dochodów realnych w społeczeństwie oraz bilansie handlu zagranicznego.
Często dyskutuje się o przyczynach recesji gospodarczych. Niektórzy ekonomiści twierdzą, że jest to stan spowodowany zbyt niskim zagregowanym popytem w gospodarce (takie podejście postulował m.in. J. M. Keynes), który powoduje problemy finansowe przedsiębiorstw.
Oprócz tego przyczyn spowolnienia gospodarczego upatruje się czasem w niewłaściwej polityce gospodarczej (pieniężnej) państwa (M. Friedman, noblista). Z kole inni ekonomiści zwracają uwagę na czynniki pozaekonomiczne – dobrym przykładem jest tu pandemia koronawirusa oraz wojna rosyjsko-ukraińska.
Tak czy inaczej, recesja gospodarcza to stan dotkliwy dla finansów publicznych. Oznacza on mniejsze dochody budżetowe z tytułu VAT oraz podatków dochodowych (PIT, CIT), a także konieczność wypłaty zasiłków dla większej liczby osób bezrobotnych.
Czynniki wpływające na wzrost gospodarczy
Jeśli chodzi o czynniki wpływające na wzrost gospodarczy, zalicza się tu m.in. następujące determinanty:
- jakość kapitału intelektualnego, poziom wykształcenia siły roboczej w danym społeczeństwie, motywacja do pracy,
- jakość kapitału rzeczowego, w tym np. maszyn produkcyjnych oraz rolniczych,
- poziom innowacji,
- sytuacja międzynarodowa (geopolityczna).
Wpływ inwestycji na wzrost gospodarczy
Nie sposób przecenić tego, jaki jest wpływ inwestycji na wzrost gospodarczy. Przez inwestycje rozumie się tu wydatki (nakłady) ponoszone w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w przyszłości.
W krótkim okresie inwestycje oznaczają zmniejszenie dochodów osiąganych przez przedsiębiorstwa. W długim jednak powinny przynieść dodatkowe dochody. Dotyczy to w szczególności inwestycji rozwojowych, które pozwalają na zwiększenie potencjału produkcyjnego.
Na co wpływ ma wysoki wzrost gospodarczy?
Wzrost inwestycji jest decydujący z różnych punktów widzenia. Jakość życia w danym społeczeństwie jest w dużym stopniu uzależniona właśnie od fazy cyklu koniunkturalnego, w jakiej znajduje się aktualnie gospodarka. Przykładowo, elementem charakterystycznym dla recesji jest bezrobocie. Jeśli zjawisko to zaczyna rozwijać się, a coraz więcej osób bez pracy stanowią ludzie długotrwale bezrobotni, może to przełożyć się na wzrost przestępczości.
Wzrost gospodarczy w Polsce i na świecie
Polska po transformacji gospodarczej z lat 90. ubiegłego stulecia, a następnie wejściu do struktur unijnych w 2004 roku, mogła cieszyć się długim okresem prosperity gospodarczej. Wzrost gospodarczy Polski na tle Europy w ciągu ostatnich kilkunastu lat był naprawdę imponujący. Oto przykładowe dane (dane Głównego Urzędu Statystycznego):
- 3,1 proc. (2016 rok),
- 4,9 proc. (2017 rok),
- 5,4 proc. (2018 rok),
- 4,1 proc. (2019 rok),
Są to naprawdę optymistyczne dane, jeśli weźmiemy pod uwagę, że w analogicznym okresie tempo wzrostu gospodarczego w krajach UE (szczególnie tych rozwiniętych) zazwyczaj nie przekraczało ok. 2-3 proc. Obecnie, tj. w 2022 roku, sytuacja pod tym względem wygląda znacznie gorzej – jest to spowodowane ogólnoświatową recesją.
