Prawo popytu i podaży to najbardziej podstawowe pojęcia z zakresu ekonomii. Zapoznają się z nimi studenci kierunków ekonomicznych/finansowych na samym początku nauki akademickiej. Choć zdaniem niektórych ta książkowa wiedza nie przystaje do realiów współczesnego świata (za ojca ekonomii uznaje się przede wszystkim Adama Smitha, który działał w drugiej połowie osiemnastego stulecia), to praktyka pokazuje, że prawo popytu i prawo podaży wciąż znajduje swoje zastosowanie.
Na czym polega prawo popytu i podaży – co to takiego?
Zagadnienia związane z popytem oraz podażą są szeroko opisywane w literaturze przedmiotu z zakresu nauk ekonomicznych oraz zarządzania. Co więcej, rozważania na ten temat są co do zasady zgodne. Według ogólnego podejścia przez podaż rozumie się taką ilość dobra (produktu, tzn. towaru lub usługi), którą dany sprzedawca jest skłonny zaoferować na rynku przy danej cenie oraz założeniu, że inne czynniki pozostają niezmienione (łac. ceteris paribus).
Na wykresie podaż jest przedstawiana jako krzywa rosnąca. Na osi X przedstawia się ilość produktu, zaś na osi Y – cenę jednostkową. Taki stan rzeczy wynika stąd, iż wraz ze wzrostem ceny towaru rośnie jego podaż, ponieważ sprzedawcy – w celu osiągnięcia wyższej marży ze sprzedaży – starają się zaoferować klientom bardziej rentowne produkty i usługi.
Oprócz tego w literaturze wyróżnia się np. czynniki wpływające na podaż pieniądza, podaż siły roboczej na rynku pracy itp. Podaż to pojęcie, które leży w obrębie zainteresowań ekonomistów zajmujących się badaniem różnych dziedzin nauki.
Z kolei popyt na dane dobro to taka ilość towaru, którą klienci są skłonni zakupić po określonych cenach. W tym przypadku także używa się wykresu, który na osi Y ukazuję cenę za 1 jednostkę produktu. W odróżnieniu od podaży krzywa popytu jest jednak malejąca z uwagi na fakt, że im droższy jest towar, tym mniej klientów zdecyduje się na jego nabycie.
Co wpływa na podaż produktów na rynku?
Ekonomiści zgodnie twierdzą, że do czynników determinujących ilość towaru na rynku należą między innymi takie czynniki (determinanty) jak:
- cena produktu – jest to bez wątpienia jeden z najważniejszych czynników wpływających na wielkość podaży. Zależność w tym przypadku jest bardzo prosta: im wyższa rynkowa cena towaru, tym przedsiębiorcy uznają jego produkcję za bardzo opłacalną. Co do zasady przekłada się to na wzrost opłacalności produkcji,
- koszt czynników produkcji (surowców, energii itp.), które wykorzystuje się podczas produkcji. Im są one droższe, tym bardziej – wskutek spadku opłacalności – podaż będzie się obniżać,
- postęp techniczny – generalnie, postęp technologiczny jest korzystny z punktu widzenia podaży. Oznacza on bowiem, że z użyciem takich samych nakładów (czas, energia, kapitał) można wytworzyć większą liczbę produktów,
- ceny dóbr importowanych i rozwój gospodarki międzynarodowej – im słabsze są bariery w handlu międzynarodowym, tym korzystniej powinno to wpłynąć na poziom podaży, ponieważ oprócz dóbr rodzimych producentów na rynku pojawią się również towary zagraniczne,
oraz wiele innych, w tym na przykład poziom dochodów ludności, łatwość w uzyskaniu kredytu inwestycyjnego przez przedsiębiorców, koszty transportu czy dostęp do czynników wytwórczych.
Rynek gospodarczy w Polsce a krzywa podaży
Praktyka – szczególnie w ostatnich latach – pokazuje, że wielkość podaży może wywrzeć istotny wpływ na funkcjonowanie całej gospodarki. Oto przykładowe z takich sytuacji:
- „panika cukrowa” z 2022 roku – w efekcie niepotwierdzonych informacji o kończących się zapasach cukru w Polsce gwałtownie wzrósł popyt na cukier. Wzrost ten był tak dynamiczny, że już po kilku dniach od początku paniki w sklepach zabrakło tego produktu. Po czasie okazało się, że panika była nieproporcjonalnie wysoka w stosunku do rzeczywistego stanu i mieliśmy do czynienia z samospełniającą się przepowiednią (typowy przykład, jeśli chodzi o paradoksy rynkowe, tj. sytuacje, w której uczestnicy rynku podejmują nieracjonalne decyzje). Jedynym efektem jest cena cukru – znacznie wyższa niż przed wybuchem paniki,
- ceny paliwa – koszt baryłki ropy na świecie spadł o kilkadziesiąt procent wskutek lockdownów wprowadzanych w celu walki z pandemią koronawirusa.
Jak widać, z punktu widzenia podaży istotne są również determinanty pozaekonomiczne. W grupie tej najważniejsze są czynniki losowe, których nie da się przewidzieć. Przykładowo, wichura lub ulewne deszcze mogą doprowadzić do zniszczenia upraw rolnych w danym regionie.Kwestie te są obiektem rozważań ekonomistów, którzy reprezentują takie nurty jak np. socjalizm, liberalizm czy ekonomia podaży.
