Cykl gospodarczy jest jednym z kluczowych pojęć z zakresu ekonomii. Wiedzę na ten temat zdobywają studenci kierunków ekonomicznych oraz finansowych. Według ogólnego podejścia istnieją cztery fazy cyklu gospodarczego: ekspansja, szczyt, kurczenie się i recesja. Każda faza to unikalne wyzwania i możliwości dla rządu kreującego politykę gospodarczego, ale także przedsiębiorców oraz zwykłych konsumentów. Czym charakteryzuje się cykl koniunkturalny w Polsce? Jak wyglądają współczesne cykle koniunkturalne? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym tekście.
Cykl w gospodarce. Współczesny cykl koniunkturalny – fazy
Cykl gospodarczy, zwany również cyklem koniunkturalnym, to pojęcie, które odnosi się do wzrostu i spadku produkcji oraz ogólnej aktywności gospodarczej. Cykl jest zazwyczaj podzielony na cztery fazy:
- ekspansja
W fazie ekspansji rośnie produkcja i aktywność gospodarcza. Towarzyszy temu zwykle umiarkowany wzrost cen (inflacja), rosnący popyt na towary i usługi oraz wyższy poziom zatrudnienia.
- rozkwit (szczyt)
Szczyt oznacza punkt, w którym produkcja i aktywność osiągają najwyższe poziomy. Jest to maksimum, ale zaczynają wówczas pojawiać się pierwsze problemy, w tym na przykład trudności w zbyciu dużych ilości wyprodukowanych towarów. Elementem charakterystycznym dla rozkwitu jest również rosnąca inflacja.
- recesja
W kolejnej fazie, tzn. recesji, produkcja i ogólnie pojęta aktywność gospodarcza ulegają spowolnieniu. Ceny mogą wówczas wprawdzie zacząć spadać (deflacja), ale jednocześnie towarzyszy temu spadek popytu na towary i usługi. W czasie recesji zaczyna również wzrastać bezrobocie. Recesja to przedłużający się okres spowolnienia gospodarczego.
W czasie kryzysu gospodarka osiąga minima. Jest to okres, w czasie którego bezrobocie utrzymuje się na wysokim poziomie, tempo przyrostu produktu krajowego brutto (PKB) nierzadko przyjmuje wartości ujemne, a przedsiębiorcy nie podejmują nowych projektów inwestycyjnych.
Fazy współczesnego cyklu koniunkturalnego
Opisane wyżej cztery etapy (fazy) cyklu gospodarczego to podejście, które stosowano przez lata. Obecnie jednak coraz więcej ekonomistów podziela zdanie, że współczesny cykl koniunkturalny składa się jedynie z dwóch faz. Są one następujące:
- cykl koniunkturalny ożywienie,
- cykl koniunkturalny recesja.
Podczas gdy klasyczny cykl gospodarczy trwał zazwyczaj około dziesięciu lat, jego współczesny odpowiednik charakteryzuje się znacznie większym poziomem częstotliwości. Zazwyczaj przyjmuje się, że przeciętny czas trwania współczesnego cyklu to około 4-5 lat. Jeśli chodzi o recesję, to za taki stan uznaje się sytuację, w której co najmniej przez dwa kwartały w danej gospodarce mamy do czynienia z ujemnym tempem przyrostu produktu krajowego brutto (PKB).
Taki stan rzeczy zapewne wynika z faktu, że gospodarka światowa dwudziestego pierwszego wieku to system, który jest silnie zglobalizowany. Coraz mniejsze bariery w przepływie osób, towarów, kapitału oraz usług sprawiają, że zmiany z jednym regionie szybko przekładają się na sytuację w innej części świata. Zjawisko to dodatkowo potęguje silny rozwój nowoczesnych technologii cyfrowych.
Jaki jest aktualny cykl koniunkturalny w Polsce?
Udzielenie odpowiedzi na to pytanie jest niezwykle trudne. Wynika to po części ze specyfiki naszej gospodarki – Polska, po zawirowaniach lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, weszła na drogę szybkiego rozwoju gospodarczego. Przykładowo, w okresie po wstąpieniu do Unii Europejskiej nasz kraj mógł poszczycić się wzrostem na poziomie nawet 6-7 proc. (lata 2006-2007). W czasie globalnego kryzysu finansowego tempo przyrostu rocznego PKB spadło do ok. półtorej procenta, podczas gdy wiele innych krajów odnotowało recesję. Poprawa sytuacji nastąpiła w następnych latach. Przykładowo, w okresie 2015-2018 roczna stopa wzrostu PKB utrzymywała się na poziomie wynoszącym ok. 3-5 proc – mieliśmy zatem do czynienia z ożywieniem gospodarczym.
Obecnie wahania koniunktury są silne z uwagi na trudną sytuację geopolityczną – po uporaniu się z covidem nadeszła wojna rosyjsko-ukraińska. W związku z tym trudno jednoznacznie ocenić, z jaką fazą koniunktury mamy do czynienia. Takie czynniki jak wysoka inflacja itp. pozwalają jednak sądzić, że czeka nas co najmniej wyhamowanie dobrej koniunktury.
Cykl koniunkturalny współczesny
Cykl gospodarczy to jedno z ważniejszych pojęć z zakresu makroekonomii. Dzięki zrozumieniu istoty cyklu gospodarczego i jego wpływu na firmy przedsiębiorcy, konsumenci oraz politycy mogą podejmować świadome decyzje, które pomogą przetrwać zawirowania na rynkach.
