Podaż i popyt to jedne z podstawowych pojęć w ekonomii. Zapoznają się z nimi studenci na pierwszym roku studiów ekonomiczno – finansowych. Jaka jest krzywa popytu i podaży oraz czym jest cena równowagi rynkowej? Przeczytaj tekst, by poznać odpowiedź.
Popyt a podaż – co oznaczają te pojęcia?
Popyt to liczba jednostek danego produktu (towaru lub usługi), jaką konsumenci są skłonni zakupić przy określonej cenie. Jest on odwrotnie proporcjonalny do ceny towaru, co oznacza, że wraz ze wzrostem ceny produktu spada popyt. Cena jest głównym, ale nie jedynym czynnikiem wpływającym na poziom popytu (pozostałe czynniki poznasz w dalszej części tekstu).
Podaż to ilość produktów, jakie sprzedawcy są skłonni zaoferować na rynku, biorąc pod uwagę cenę danego towaru. W odróżnieniu od popytu podaż jest tym większa, im wyższy jest poziom cen produktu. Powód takiego stanu rzeczy jest oczywisty: wyższe ceny przekładają się na dodatkowe przychody z tytułu sprzedaży realizowanej przez przedsiębiorców.
Punkt równowagi rynkowej – co to jest?
Wykres równowagi rynkowej pozwala zrozumieć, w jaki sposób kształtuje się sytuacja w różnych sektorach rynkowych. Pokazuje on, czy ilość danego produktu na rynku jest nadmiarowa, czy też niewystarczająca do pokrycia popytu zgłaszanego ze strony rynku.
Nadwyżka rynkowa występuje wówczas, gdy cena oraz ilość produktu na rynku jest wyższa niż zapotrzebowanie ze strony konsumentów. Taki stan rzeczy charakteryzuje się silną rywalizacją biznesową ze strony przedsiębiorców. Dzięki temu ceny produktów zaczynają się obniżać, co doprowadza gospodarkę do stanu równowagi.
Odwrotna sytuacja jest określana jako niedobór rynkowy. W takim przypadku cena produktu jest stosunkowo niska, a zapotrzebowanie przekracza możliwości sprzedawców. Efekt takiego stanu rzeczy można łatwo przewidzieć. Wzrost popytu skłania przedsiębiorców do podniesienia ceny, co zaczyna studzić popyt ze strony konsumentów.
Czynniki wpływające na popyt i podaż – jakie są najważniejsze?
W literaturze przedmiotu można znaleźć wyszczególnienie czynników wpływających na popyt i podaż.
Jeśli chodzi o popyt, to oprócz ceny zwraca się przede wszystkim uwagę na:
- gusta i preferencje (ubrania, kosmetyki),
- ceny dóbr substytucyjnych (wzrost cen paliwa może przełożyć się na zwiększenie popytu na rowery),
- dochody konsumentów.
Z kolei jeśli chodzi o podaż, do czynników determinujących jej poziom zalicza się na przykład:
- postęp technologiczny – im bardziej innowacyjne rozwiązania, tym wyższa efektywność w produkcji towarów,
- koszt czynników produkcji (kapitału, pracy, ziemi),
- czynniki losowe, w tym np. klęska nieurodzaju czy działania wojenne, które ograniczają dostęp do surowców,
- wymiana międzynarodowa – tani import oznacza wzrost podaży produktów.
Mechanizmy gospodarki rynkowej – model uproszczony a rzeczywistość
Trzeba mieć na uwadze, że powyższe rozważania to trafny, ale dość uproszony model gospodarczy. W ekonomii bardzo często stosuje się takie podejście. Prawdziwa gospodarka jest na tyle skomplikowanym systemem, że opracowanie uniwersalnych modeli nie byłoby możliwe.
To właśnie dlatego wszelkie modele ekonomiczne, w tym także odzwierciedlające prawo podaży i popytu, sporządza się przy założeniu ceteris paribus (przy innych warunkach niezmienionych). Jednym z najbardziej uproszczonych sposobów opisywania rzeczywistości w ekonomii jest twierdzenie: wraz ze wzrostem ceny maleje popyt.
Rzeczywistość jest jednak znacznie bardziej złożona. Na popyt i podaż, a w rzeczywistości także poziom równowagi rynkowej wpływają między innymi następujące czynniki:
- podatki nakładane przez rząd i administrację samorządową,
- znaczenie danego produktu – jeśli jest to dobro podstawowe (leki, chleb, woda itp.), popyt na nie utrzyma się w dużym stopniu nawet wówczas, gdy ceny zostaną podwyższone,
- szoki podażowe, w tym na przykład zakłócenia ja rynku surowców energetycznych. W takiej sytuacji podaż dobra spada niezależnie od woli sprzedawców.
Opisane wyżej terminy to absolutna podstawa w ekonomii. Zagadnienia te mają odzwierciedlenie w rzeczywistości. Dowodzi tego na przykład obecna sytuacja na rynku węgla. Nierównowaga w gospodarce, jeśli chodzi o te produkty (nadwyżka popytu nad podażą), w krótkim czasie doprowadziła do podwyższenia cen.
