Szybujące ceny produktów na półkach sklepowych, coraz droższa benzyna, a także podwyżki cen prądu i gazu – i nagle okazuje się, że pomimo iż nasza pensja nieustannie rośnie, w portfelu z każdym miesiącem zostaje nam coraz mniej pieniędzy. Kiedy siła nabywcza waluty słabnie, na horyzoncie wyłania się niezwykle niebezpieczne zjawisko noszące miano inflacji. Jakie są jej przyczyny oraz skutki? Jakie są rodzaje inflacji? W jaki sposób wpływa ona na życie przeciętnego konsumenta?
Czym jest inflacja?
W najprostszych słowach – mianem inflacji możemy określić stopniowy, regularny proces wzrostu ogólnej ceny produktów oraz usług w gospodarce. Oznacza to, że jednorazowe podwyżki w niektórych sektorach nie muszą definitywnie zwiastować tego zjawiska, gdyż mogą być spowodowane zupełnie odrębnymi czynnikami. Tym samym, inflacja powiązana jest ściśle z siłą nabywczą waluty, która określa ilość dóbr oraz usług, jaką jesteśmy w stanie nabyć za określoną jednostkę pieniędzy. Możemy przez to rozumieć fakt, iż wraz ze wzrostem inflacji, realna wartość banknotu (np. 100 zł) zmniejsza się, mimo iż jego nominał pozostaje bez zmian.
Jednym ze wskaźników wykorzystywanych do obliczania inflacji konsumenckiej jest tzw. koszyk dóbr i usług, w skład którego wchodzą m.in. wydatki na żywność, eksploatację oraz wyposażenie mieszkania, higienę, transport, organizację czasu wolnego, a także inne dobra służące do zaspokojenia potrzeb statystycznego gospodarstwa domowego.
Rodzaje inflacji
Inflacja w gospodarce to wbrew pozorom zjawisko zupełnie normalne i w pewnych granicach wręcz wskazane – przyjmuje się bowiem, że niewielki wzrost cen na poziomie od 1,5 do 3,5 procent może mieć pozytywny wpływ na dalszy rozwój gospodarki krajowej. Kiedy natomiast wskaźnik przekracza wartość optymalną, pojawiają się powody do obaw z uwagi na trudności z zatrzymaniem tego zjawiska. Możemy wyróżnić tym samym następujące rodzaje i przyczyny inflacji:
Inflacja pełzająca
Oznacza nieznaczny wzrost cen w gospodarce, nieprzekraczający zazwyczaj 5% w skali roku. Inflacja pełzająca to powszechne zjawisko w wielu gospodarkach na całym świecie, które nie posiada negatywnych skutków dla ekonomii. Wzrost poziomu cen odbywa się w stosunkowo wolnym tempie i nie zagraża stabilności gospodarki.
Inflacja krocząca
W przypadku inflacji kroczącej mamy już do czynienia ze wzrostem cen kształtującym się na poziomie nawet kilkunastu procent rocznie. Tym samym, wpływa ona zauważalnie na portfel przeciętnego konsumenta, stając się trudnym do zatrzymania zjawiskiem gospodarczym.
Inflacja galopująca
Mówiąc o inflacji galopującej, mamy na myśli wzrost cen sięgający kilkudziesięciu procent w ujęciu rocznym. Wystąpienie tego rodzaju zjawiska może mieć poważne skutki gospodarcze oraz społeczne, wśród których wymienia się m.in. dużą utratę zaufania do waluty krajowej, niechęć do lokowania swoich oszczędności na lokatach, a nawet protesty społeczne.
Hiperinflacja
Galopująca inflacja może być bezpośrednim wstępem do zjawiska określanego mianem hiperinflacji, czyli średnim wzrostem cen kształtującym się na poziomie nawet 50% miesięcznie. Wtedy nie da się uniknąć załamania gospodarki, bankructw przedsiębiorstw i utraty oszczędności obywateli, co oznacza dramatyczne skutki dla większości społeczeństwa.
W przeciągu ostatnich 100 lat w Polsce mogliśmy obserwować wszystkie powyższe rodzaje inflacji – łącznie z hiperinflacją, która miała miejsce tuż po 1918 roku oraz na przełomie lat 80. i 90. XX wieku.
Przyczyny i skutki inflacji
Przyczyny inflacji są dość zróżnicowane – opierają się natomiast w dużym stopniu na polityce finansowej prowadzonej przez bank centralny. Wśród głównych działań mających bezpośredni wpływ na zjawisko inflacji wymienia się:
- Nadmierną ilość pieniędzy w gospodarce;
- Deficyt budżetowy państwa;
- Znaczny wzrost płacy minimalnej;
- Niskie stopy procentowe;
- Wzrost kosztów produkcyjnych;
- Wzrost cen surowców energetycznych (np. ropy naftowej).
- Wszystkie te zjawiska obserwujemy teraz w polskiej gospodarce, a inflacja przechodzi z fazy pełzającej do kroczącej – GUS podał, że ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły we wrześniu 2021 o 5,9% w porównaniu z wrześniem 2020. Topnieją oszczędności Polaków – są zatem powody do niepokoju.
Skutki inflacji odczuwalne są głównie przez konsumentów. Maleje zaufanie do waluty oraz spada chęć do lokowania pieniędzy na lokatach (stają się nieopłacalne, gdyż odsetki „zjada” inflacja). Chcąc ratować oszczędności ludzie częściej decydują się na inwestycje w udziały w przedsiębiorstwach lub dobra trwałe, które z reguły nie tracą na wartości w odróżnieniu od klasycznego pieniądza.
Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, czyli inflacja ujemna. I to wcale nie jest dobra sytuacja, bo taniejące dobra i usługi powodują, że konsumenci odsuwają w czasie zakupy, co uderza w przedsiębiorstwa, zmniejsza opłacalność produkcji i może prowadzić do recesji gospodarki.
Nie jest zaskoczeniem, że w ekonomii najlepsza jest równowaga. Stabilny pieniądz jest zatem najbardziej pożądany w każdej gospodarce.
